مرمت و احیاء خانه معین التجار بوشهری با در نظر گرفتن ساختار تاریخی لاله زار

این پژوهش تحت عنوان مرمت و احیاء خانه معین التجار بوشهری با در نظر گرفتن ساختار تاریخی لاله زار، در 5 فصل ارائه می گردد. نگارنده به دنبال مرمت صحیح و اصولی خانه معین التجار بوشهری واقع در بافت تاریخی لاله زار است که در حال حاضر با مشکلات و آسیب های فراوانی از لحاظ حفاظت و نگهداری و همچنین نداشتن کاربری مشخص، دست به گریبان است. با توجه به قدمت و تاریخچه این خانه تاریخی و همچنین آرایه ها و تزئینات با ارزش و بی نظیر آن ، بعد از شناخت و آسیب شناسی بنا، طرح مرمت و احیاء، مبتنی بر حفظ اصالت و همچنین در نظر گرفتن ساختار تاریخی بافتی که خانه در آن قرار گرفته، مورد توجه قرار گرفت و در آخر به این نتیجه رسید که می بایستی آسیب شناسی و مرمت را از حریم منظری و همچنین کوچه منتهی به بنا آغاز کرد و سپس به طرحی جامع و کامل برای مرمت و احیاء خانه معین التجار بوشهری رسید. شیوه گزینش درمانی برای این بنا: همانگونه که آشکار است روش های درمانی طیف وسیعی شامل حفظ و نگهداری، حفاظت و مرمت را در بر می گیرند که می توان برای هر یک تعریفی ویژه ولی نه چندان جامع ارائه داد. کوشش در جهت جداسازی مطلق هر یک از این روش ها از دیگری امری بیهوده است و همانگونه که از تعاریف آنها بر می آید، این روش ها از یکدیگر منفک نیستند. به عنوان مثال، حفاظت هم مرحله ای است که به طور اضطراری پیش از هر اقدام دیگر صورت می گیرد و هم در زیر مجموعه عملیات مرمتی در بنا ادامه می یابد.(حفاظت اضطراری، حفاظت حین مرمت، و حفاظت پس از مرمت). اما مسئله مهم تری وجود دارد که توجه به آن در طرح های درمانی بسیار حائز اهمیت است. طراح مرمت بنا هیچ گاه نمی تواند این روش ها را به شکل منفک از هم در کل امر درمان در نظر بگیرید. به عبارت دیگر وی نباید به آنها به عنوان بخش هایی بنگرد که هر یک در زمان خود شروع و پایان می پذیرد و آنگاه مقطع بعدی آغاز می شود. بلکه باید با نگاهی جامع که به کلیه این بخش ها داد همگی آنها را با یکدیگر تنظیم و هم سو کند. سیاست و ضوابط اجرایی در مرمت بنا اصولا در بناها برای بررسی و شناخت و آگاهی دادن از دوران تاریخی به جامعه بکار می رود و در ابتدای اصول مرمتی باید به این امر توجه کرد که نباید طرح ارائه شده سبب گسست در دوره های فرهنگی بنا گردد و همچنین از اهداف اصلی مرمت، توجه و هماهنگی با زندگی امروز و حیات جدید است که به دنبال این فکر، بحث احیاء مطرح می شود. اما مرمت فقط یک کار تک بعدی نیست و این شکل قرار دادن چیزهای مختلف در جاهایشان با توجه به حفظ شان سازندگان بنا، مرمت گران قبلی و شناسنامه فرهنگی، تاریخی بنا انجام خواهد شد. مرمت گر موضوع مورد مرمت را در زمان خود بنا تا حاضر، مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. از آنجا که زمان همیشه با ابزار جدید مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد، باز شناسی بنا می تواند شناخت و برداشت روزانه را ارائه کند. تقویت رابطه بین انسان و موضوع مرمتی در هر زمان اهمیت بسزایی در تهیه طرح مرمتی دارد. هر تصمیم در مورد موضوع مرمت باید با دقت گرفته شود که اولا موضوع مورد مرمت را نابود نکند و ثانیا موضوع را مسخ نکند. یکی ازموارد مهمی که در کلیه مراحل اجرایی لازم است رعایت گردد، ارزش گذاری و دسته بندی بخش های مختلف بناست. تمام اجزای بنا باید در یکی از 3 گروه زیر قرار بگیرد. 1- بخش های با ارزش کم که می توان تمام یا قسمتهایی از آنها را در صورت نیاز تخریب یا جمع آوری نمود. مانند موزاییک کف فضاها، قسمت های الحاق شده در قسمت جنوبی محوطه، ازاره های سنگی تخریب شده و ... 2- بخش های با ارزش متوسط که می توان بعد از انجام مستندات دقیق و کامل با مقیاس مناسب تمام یا قسمت هایی از آنها را در صورت نیاز، جمع آوری و سپس مطابق نمونه اولیه بازسازی نمود مانند: اندود کاهگل و گچ دیوارها در طبقه اول و .... 3- بخش های با ارزش بالا که به هیچ وجه نمی توان آنها را تخریب یا جمع آوری نمود و دوباره سازی آنها، ارزشی نخواهد داشت و نمی توان آنها را از محل خود جدا نمود (مگر در موارد خاص که تمهیدات آن اندیشیده شده باشد) و همه تدابیر مرمتی باید در راستای حفظ تمامیت آنها تنظیم گردند. این گروه شامل تزئینات نفیس گچ بری بخاری های دیواری و حاشیه سقف برخی از فضاهای طبقه اول و نقاشی های دیواری در طبقه اول، در و پنجره های چوبی و ... می باشد. در ارائه روش های مناسب برای از بین بردن و درمان آسیب های بنای خانه معین التجار بوشهری، موارد زیر پیشنهاد می شود: 1- تکنیک های مرمتی مشخص و قابل تفکیک از اصلی و اولیه باشد. 2- استفاده از مصالح متفاوت با مصالح اصلی بلامانع است مشروط به این که آسیبی به بنا نرساند و ایجاد ناهماهنگی با سازه های قبلی و جدید ننماید. 3- بنا را نباید بصورت یک واحد منفرد دید بلکه باید آن را به عنوان عضوی در کنار سایر اعضاء دانست. 4- توجه منحصر به کالبد بنا نشود و حتی الامکان سعی در بازگردانیدن روح بنا شود. 5- ضبط و ثبت تمامی اعمال و کارهای انجام شده مستند و حتی الامکان تصویری باشد 6- محدود نمودن مداخلات به آنچه واقعا ضروری است، پس از تجزیه و تحلیل کامل و همه جانبه طرح مرمت و انطباق آن با بنا. 7- تعمیر بر تجدید ارجعیت دارد.یعنی تا حد ممکن تعمیر صورت پذیرد و از تجدید ساختار اجزای اثر پرهیز گردد. 8- بازگشت پذیری: مداخلاتی که به سبب عملیات تعمیر و مرمت اثر صورت می گیرد مانند تعمیر و تعویض اجزاء، باید بصورت نسبی و تاثیر آن قابل ابطال باشد.